راهکارهای منظم کردن کودک

والدین به سه گروه تقسیم می شوند. گروه اول مستبد و اقتدارطلب هستند و قوانین بی انعطاف وضع می کنند و اگر مقررات اجراء نشود خاطی را مجازات می کنند. گروه دوم پدر و مادران آسان گیر که به کودک اجازه می دهند هر کاری را انجام دهد زیرا آن ها معتقدند ”محدودیت به روان کودک آسیب می رساند“. دسته سوم پدر و مادر آگاه نام دارند که به اقتضاء سن و سال و شرایط فرزند، از او توقعاتی دارند که فرزند به راحتی از عهده انجام آن ها برمی آید و تحت این شرایط هماهنگی در خانه ایجاد می شود.

بیشتر بچه هایی که رغبتی به مرتب کردن اتاق و وسایل شان ندارند، یک دلیل مشترک دارند:آنها فقط نمی خواهند این کار را انجام دهند، و بچه های زیادی هستند که در برابرمرتب و منظم بودن گهگاه مقاومت نشان می دهند. برای آنها معمولا چیزهای دیگری هیجان انگیز است، مثل تماشای تلویزیون یا ارتباط با دوستان.

البته سؤالی که در این میان پیش می‌آید، این است که از چه سنی می‌توانیم برای آموزش نظم و ترتیب به کودکان اقدام کنیم؟ پاسخ این سؤال خیلی سخت نیست. از زمان خردسالی و از حدود یک‌سالگی، می‌توان آموزش‌های مربوط به منظم شدن بچه ها را آغاز کرد. در این مواقع باید دقت شود که نباید از خردسالان انتظار بیجا داشت، بلکه در حدی که در این سن بتوانند تفاوت رفتار غلط و درست را متوجه شوند، کفایت می‌کند. حدوداً پس از سن ۴ سالگی می‌توان انتظار داشت کودکان بتوانند قوانین و شیوه پیروی از آن را درک کنند. از این سنین والدین باید سعی کنند با آرامش و حوصله قواعد نظم و ترتیب را به فرزندان خود یاد دهند و بدون افراط‌ و تفریط در این راه گام بردارند.حال ببنیم چگونه می توانیم کودکی منظم داشته باشیم؟

تربیت کودک منظم

برای ایجاد انضباط در خانواده سعی کنید روی حرف خود بایستید اگر در موارد استثنائی نقطه نظرتان را تغییر دادید بهتر است حتماً علت آن را به کودک بگوئید. در برنامه های انضباطی اگر پدر و مادر با یکدیگر همسو نباشند و از نظرات یکدیگر حمایت نکنند با شکست روبه رو می شوند. اختلاف پدر و مادر هر چقدر هم که زیاد باشد، بهتر است که به طور خصوصی حرف بزنند، تا کودک متوجه نشود.
بیایید از زاویه دیگری به این قضیه نگاه کنیم؛ اگر شما قرار باشد انتخاب کنید که کاری مفرح و لذت بخش انجام دهید یا کاری که برای تان مثل یک وظیفه کسل کننده است، کدام را انتخاب می کنید؟

"اتاق دخترم خیلی وحشتناک است، انگار همین الان طوفان به آنجا زده! وقتی از او می خواهم تمیز و مرتبش کند، یا حرفم را نشنیده می گیرد یا عصبانی می شود و پرخاش می کند." اگر این حرف ها برای شما هم آشناست، بدانید که تنها نیستید. خیلی ها از اتاق درهم ریخته و نامرتب بچه های شان که حتی نمی شود در آن قدم گذاشت شاکی هستند، لباس هایی که همه جا پراکنده اند و آشغال هایی که باید در سطل آشغال باشند اما هر جایی هستند غیر از داخل سطل و ...، سر و کله زدن با بچه ای که اهمیتی به نظم و ترتیب فضای متعلق به خودش نمی دهد واقعا خسته کننده و طاقت فرساست. برای شما والدین، ایده هایی داریم که می توانند مفید باشند.

یک راه خوب برای مسئول کردن بچه ها نسبت به انجام کارهای مربوط به اتاق و حیطه شان این است که پاداش یا امتیازی که قرار است به او بدهید را مشروط کنید به انجام کامل کاری که از او خواسته اید.

چگونه کودک را منظم کنیم؟

یک نکته مهم: اگر نامرتبی و شلختگی فرزندتان همراه با تغییرات رفتاری، افت تحصیلی و درگیری با همسالان بود و یا به طور کلی ضعف هایی در عملکردهایش دیدید، توصیه می کنیم به روانشناس متخصص مراجعه کنید تا مطمئن شوید مشکل روحی و روانی خاصی ندارد. این مطلب درمورد بچه هایی است که معلوم شده بیماری یا اختلالی ندارند.

گاهی سرپیچی از مرتب کردن و منظم بودن بخشی از کشمکشی بزرگ تر و مداوم تر است، جدالی که در آن فرزند شما نه تنها انگیزه ای برای تمیز و مرتب بودن ندارد بلکه مایل است در برابر شما مقاومت نشان داده و کلا حرص شما را در بیاورد! هر چه بیشتر کنترلش کنید و وادارش نمایید کاری را که شما می گویید انجام دهد، او بیشتر نافرمانی کرده و سرسخت تر می شود. این اتفاق باعث می شود شما احساس ناتوانی و شکست کنید،عصبانی شوید، و به فکر فرو بروید:" ما به سختی کار می کنیم تا فرزندمان خانه ای امن و اتاقی مستقل برای خودش داشته باشد. کمترین کاری که می تواند بکند این است که فضای مربوط به خودش را مرتب و تمیز نگه دارد!" هر چند این روال، ناخوشایند و آزاردهنده است اما شما نباید این رفتار را شخصی تلقی کنید یا به عبارتی به خودتان بگیرید. بیشتر بچه ها شلخته و نامرتب هستند اما ربطی به خود شما یا شیوه تربیت و رفتارتان ندارد و همه چیز به خودشان برمی گردد.

زمانی که باید فقط "در اتاق را ببندید"!
یادتان باشد هروقت که امکان دارد، در اتاقش را ببندید و "بیخیال این قضیه شوید!"، این انتخابی کاملا منطقی است که پیش روی شماست، مخصوصا زمانی که رفتارهای چالش برانگیز زیاد دیگری وجود دارد که باید درمورد آنها روی فرزندتان کار کنید. گذشته از این ها، این شلختگی مال ِ اوست و اگر دوست دارد این مدلی زندگی کند بگذارید این کار را بکند. البته این شیوه همیشه هم موثر نیست! مخصوصا وقتی که اتاق تنها متعلق به او نیست و آن قدر کثیف است که ممکن است سلامتی اش تهدید شود، مانند یک عفونت یا یک بیماری مسری. اگر داشتن یک اتاق " تمیز "، جدالی است که " شما " باید در آن برنده شوید، در اینجا چند استراتژی برای تان داریم:

*اتاق را تقسیم بندی کنید و بعد پیروز این نبرد باشید!
اول از همه، اگر اتاق فرزندتان آنقدر طوفان زده و کثیف و آشفته است که حتی نمی توانید قدم در آن بگذارید، خیلی خوب و موثر است که اتاق را به چهار بخش تقسیم کنید و از او بخواهید در زمان های مجزا روی هر بخش کار کند، یا روی هر آیتم جداگانه تمرکز کند؛ مثلا اول آشغال ها، بعد لباس ها، و سپس اسباب بازی ها و ...

تقسیم یک کار بزرگ به بخش های کوچک تر برای هر تیپ بچه ای مفید است. خودتان را جای فرزندتان بگذارید و از دید او نگاه کرده و فکر کنید:او ممکن است نداند از کجا شروع کند و با خود بگوید:"وای، من هیچ وقت نمی توانم این اتاق را مرتب کنم، چرا خودم را به زحمت بیاندازم؟" بنابراین شما باید این کار را برایش راحت کنید و نشانش دهید که چطور با برداشتن قدم های کوچک شروع کند.

*" فقط برای شروع" کمکش کنید.
 نکته ای دیگری که باید مدنظرتان باشد این است که فقط کمکش کنید تا شروع کند. مخصوصا بچه های کوچک تر واقعا نیاز دارند تا برای شروع کمک شان کنید. هیچ اشکالی ندارد که 15 تا 30 دقیقه با او در اتاقش باشید و بسته به سنش نشانش دهید که چطور باید شروع کند تا کارش کامل شود. مثلا شاید لازم باشد به او یاد دهید لباس را از روی زمین بردارد، بررسی اش کند و بعد در کمد یا سبد لباس های کثیف بگذارد. خیلی مهم است که بچه ها دقیقا بدانند شما از آنها چه می خواهید. خیلی وقت ها ما فکر می کنیم بچه ها می دانند چه باید بکنند، اما آنها واقعا نمی دانند؛ و نیاز دارند مسیر کارشان به آنها نشان داده شود، قبل از این که اقدام کنند. کمک برای شروع، این امکان را به شما می دهد که برای فرزندتان نقش الگو را داشته باشید، البته جوری که فقط برای شان روشن شود از آنها چه می خواهید، نه این که در پایان ببینید " شما " اتاقش را برایش تمیز و جمع و جور کرده اید!

*لطفا فداکاری نکنید!
اگر فرزندتان آنقدر بزرگ و بالغ است که خودش این کار را انجام دهد، لطفا شما این کار را برایش نکنید. این که وارد اتاقش شوید و آن جا را برایش تمیز و مرتب کنید، واقعا به ضرر خود شماست و نتیجه ی معکوس می گیرید. چون به او نشان می دهید که فکر نمی کنید و انتظار ندارید او خودش بتواند از عهده اتاقش بربیاید و اگر سرپیچی کند و دربرابر تان مقاومت و لجبازی نشان دهد، شما تسلیم شده و خودتان دست به کار می شوید. حتی به او عملا اعلام می کنید که او مجبور نیست آن چه شما می خواهید انجام دهد و آن چه بر زبان می آورید با هدف و منظورتان تفاوت دارد. اشتباه نکنید، وقتی بچه ها این پیام را دریافت کنند، صلاحیت و اختیار شما به مخاطره می افتد. بله، مطمئنا اگر خودتان اتاقش را مرتب کنید ظاهرا راحت تر هستید اما در بلند مدت منجر به بی انگیزه شدن فرزندتان در انجام امورمربوط به خودش یا احتمالا مسئولیت پذیری اش خواهد شد. قانون مبتنی بر تجربه این است که، وقتی فرزندتان دوران ابتدایی اش را می گذراند باید بتواند بیشتر امور مربوط به اتاقش را انجام دهد. شما فقط باید او را مسئول بدانید واین نکته را به او یادآوری کنید.

*برای امتیازی که قرار است به او بدهید شرط بگذارید.
 یک راه خوب برای مسئول کردن بچه ها نسبت به انجام کارهای مربوط به اتاق و حیطه شان این است که پاداش یا امتیازی که قرار است به او بدهید را مشروط کنید به انجام کامل کاری که از او خواسته اید. بنابراین اگر تصمیم گرفته اید امروز باید تمام لباس ها مرتب شوند، تا زمانی که این کار انجام نشده از کامپیوتر خبری نیست! برای فردا هم روی چیز دیگری کار کنید. ایده خوبی است که برای تمیز و مرتب کردن اتاق ، یک برنامه هفتگی داشته باشید، این یعنی؛ برنامه تفریحی و آزاد آخر هفته شان شروع نخواهد شد مگر این که اتاقشان مرتب و تمیز باشد. آیا این شیوه واقعا تضمین می کند که فرزندتان دیگر برای همیشه اتاقش را مرتب نگه دارد؟ خیر! اما سیستم پاداش دهی مشروط، به او کمک خواهد کرد به مرور زمان رفتارهای مطلوب را یاد بگیرد. به گفته جیمز لِمان:" شما می توانید یک اسب را به سمت آب هدایت کنید اما نمی توانید وادارش کنید آب بخورد، ولی مطمئنا می توانید تشنه اش کنید!"